پرسش های بسیاری در مورد فواید عسل برای درمان زخم ها و سوختگی ها مطرح شده است که میخوایم پاسخ دهیم.

• عسل چطور می‌تواند به بهبود زخم ها کمک کند؟
• چه نوع عسلی برای پانسمان زخم ها بهتر است؟
• چطور از عسل برای درمان زخم های خود استفاده کنیم؟
• استفاده از عسل چه عوارضی می‌تواند برای سلامتی ما داشته باشد؟

درست است که با پیشرفت تکنولوژی، امروزه شاهد آن هستیم که گزینه‌ها و پانسمان‌های بسیاری برای انواع زخم ها در داروخانه‌ها تولید شده است. اما نمی‌توان از تاثیر و فواید عسل بر زخم‌ ها که بیش هزار سال مورد استفاده بشر قرار گرفته است غافل شویم.

بر اساس نوشته‌های کتابی به نام (آشتانگا هاریدایا) که قدمت آن به ۵۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد، عسل می‌تواند بر علیه بسیاری از بیماری‌ها به ویژه تمیز نگه‌داشتن زخم‌ ها و درمان عفونت‌های داخلی و خارجی کمک کند.

عسل چطور می‌تواند به درمان زخم ها کمک کند؟

اولین سوالی که ممکن است برای شما پیش بیاید این است که چه خاصیتی در عسل باعث بهبودی زخم ها می گردد؟ به طور کلی تاثیر عسل بر زخم ها را می‌توان به دو دسته تقسم بندی کرد

۱. خواص فیزیکی عسل برای بهبود زخم

عسل به طور طبیعی دارای خواص فیزیکی خاصی است که باعث می‌شود استفاده از آن به بهبود انواع زخم ها کمک کند. این ویژگی‌ها در تمامی انواع عسل مشترک است.

• خاصیت اسیدی

اولین و مهمترین ویژگی عسل که باعث می‌شود مرهم مناسبی برای زخم ها باشد خاصیت اسیدی عسل میباشد.

PH عسل طبیعی بین ۳.۵ تا ۵.۵ است. این یعنی عسل طبیعی دارای خاصیت اسیدی هست و به همین دلیل زمانی که بر روی زخم قرار می‌گیرد، باعث تحریک هموگلوبین خون و آزاد کردن اکسیژن می گردد.

این فرآیند باعث می‌شود که فعالیت پروتئاز که روند ترمیم زخم را مختل می‌کند کاهش یابد و ترمیم زخم تسریع شود.

• خاصیت اسمزی

همانطور که می‌دانیم عسل یک ماده اشباع از قند است. همین عامل سبب می‌شود که عسل خاصیت اسمزی داشته باشد به این معنا که یک جاذب طبیعی رطوب و آب است.

خاصیت اسمزی بالای عسل باعث می‌شود تا مایع را از بستر زخم بیرون بکشد و یک خروجی لنف ایجاد کند. قند موجود در عسل همچنین آب را از سلول‌های باکتری خارج می‌ نماید و تا زمانی که عسل با ترشحات زخم خیلی رقیق نشده است از رشد باکتری جلوگیری می‌نماید.

۲. خواص بیولوژیکی عسل برای زخم

از سوی دیگر عسل علاوه بر اینکه دارای خواص فیزیکی مناسبی برای پانسمان زخم است، ویژگی‌های زیستی ویژه‌ای نیز دارد که باعث بهبود زخم ها می‌گردد. به همین دلیل است که در مقالات علمی متعدد از عسل به عنوان یک پانسمان زخم بیولوژیکی با فعالیت‌های زیستی متعدد یاد می‌شود.

برخلاف خواص فیزیکی عسل که در عسل‌های مختلف مشابه است، خواص بیولوژیکی عسل برای درمان زخم در عسل‌های مختلف متفاوت است و بسته به اینکه عسل از شهد چه گیاهی باشد کاملا متفاوت میباشد. به نوعی که برخی عسل ها خواص کمی برای درمان زخم‌ها دارند و برخی دیگر بسیار موثر هستند.

• فعالیت ضد باکتریایی عسل

مطالعات آزمایشگاهی زیادی نشان می‌دهد که عسل دارای اثرات ضد باکتریایی است که با طیف وسیعی از گونه‌های باکتری و قارچ مقابله می‌کند.

به طور کلی فعالیت های ضدباکتریایی عسل یا ناشی از پراکسید هیدروژن و یا متیل گلوکسال است.

۱. پراکسید هیدورژن

خاصیت ضد باکتریایی بیشتر عسل ها به علت وجود پراکسید هیدورژن در آن است که توسط آنزیمی به نام گلوکز اکسیداز که زنبورها به شهد اضافه می‌کنند تولید می‌شود.

اما نکته مهم این است که پراکسید هیدورژن به سرعت توسط آنزیم کاتالاز که در خون و بافت‌ها زخم وجود دارد غیر فعال می‌شود. به همین دلیل باید پانسمان عسل زود به زود عوض شود.

۲. متیل گلوکسال

متیل گلوکسال از دیگر موادی است که باعث خواص ضد باکتریایی در عسل می‌شود و بر خلاف پراکسید هیدورژن خنثی نمی‌گردد و روند ترمیم و بهبود زخم را تسریع می‌کند.

اما نکته اینجاست که این ماده فقط در نوع خاصی از عسل ها که به آن عسل مانوکا می‌گویند به مقدار قابل توجهی وجود دارد. به همین دلیل است که سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۱۵ عسل مانوکا را به عنوان جایگزینی برای درمان زخم معرفی کرده است.

• تحریک سیستم ایمنی بدن

یکی دیگر از خواص بیولوژیکی عسل که باعث شده است یک تسریع کننده مناسب برای درمان زخم باشد، محرک بودن آن برای سیستم ایمنی بدن است.

شواهد خوبی وجود دارد که عسل دارای فعالیت‌های زیستی است که پاسخ ایمنی بدن را تحریک می‌کند. به این معنا که عسل با تحریک سیستم ایمنی برای سرکوب عفونت‌ها و همچنین تحرکی بافت‌های ترمیم کننده به فرآیند بهبود زخم کمک می‌کند.

• فعالیت ضد التهابی عسل

عسل از دیرباز به عنوان یک ماده ضد التهاب مورد استفاده قرار گرفته است به طوری که در بسیاری از نسخه‌های قدیمی از عسل برای درمان آفتاب سوختگی، لکه‌های صورت و همچنین التیام لوزه‌ها و گلو استفاده گردیده است.

این فعالیت‌های ضد التهابی عسل به ترکیبات فنلی گیاهی موجود در آن نسبت داده می‌شود که در روند بهبود زخم و همچنین جای زخم بسیار موثر واقع میشود.

چه نوع عسلی برای پانسمان زخم‌ها بهتر است

به طور کلی برای درمان هر زخمی می‌توان از عسل استفاده کرد. اما قبل از اینکه نسبت به خرید عسل برای درمان زخم‌هایتان اقدام کنید باید توجه داشته باشید که هر عسلی مناسب پانسمان هر زخمی نیست.

عسل استریل برای زخم های شدید و مزمن

برای زخم‌های شدید و همچنین زخم‌های مزمن مثل زخم پای دیابتی و زخم بستر، نباید از عسل‌های غیر استریل استفاده کرد. چرا که این نوع عسل‌ها ممکن است حاوی اسپورهای باکتری باشند که با قرار گرفتن بر روی زخم و ترشحات آن شرایط برای رشد و تکثیر آن‌ها فراهم می‌شود. که این عامل می‌تواند باعث عفونت و بدتر شدن زخم گردد.

متاسفانه در بسیاری از سایت‌ها و حتی کتاب‌ها گفته می‌شود که چون عسل خام خودش خواص ضدباکتریایی دارد و باکتری‌‌ها را از بین می‌برد، در نتیجه از آن می‌توان برای درمان هر زخمی استفاده کرد! این حرف تا حدودی درست است اما تمام ماجرا نیست.

همانطور که گفتیم عسل دارای خواص فیزیکی خاصی است که باعث می‌شود محیط مناسبی برای رشد باکتری نباشد و همچنین به خاطر خواص بیولوژیکی که دارد باکتری‌های زنده را از بین می‌برد.

اما در مرحله رشد باکتری مرحله‌ای وجود دارد به نام اسپور، که زمانی ایجاد می‌شود که شرایط مناسبی برای رشد باکتری وجود ندارد. در این مرحله، اسپورها منتظر می‌مانند تا زمانی که شرایط مساعد از جمله رطوب برای آن‌ها ایجاد فراهم شود تا به رشد خود ادامه دهند.

در عسل خام نیز ممکن است این اسپورها وجود داشته باشند و زمانی که عسل در معرض زخم و ترشحات آن قرار گرفت و به رطوب کافی رسید فعالیت خود را شروع می‌کنند.

عسل خام برای زخم های سطحی و ترمیم جای زخم

اما اگر زخم شما عمیق و مزمن نیست و در حد یک خراشیدگی، بریدگی و سوختگی سطحی است و دوست دارید به سرعت بهبود یابد و یا نمی‌خواهید جای آن بر روی پوست بدن و صورت شما بماند می‌توانید به راحتی از عسل خام نیز استفاده کنید.

عسل خام به عسلی گفته می‌شود که به هیچ عنوان حرارت ندیده باشد و فرآیند پاستوریزاسیون و فیلتراسیون بر روی آن انجام نشده باشد. این نوع عسل تمام خواص درمانی خود را حفظ کرده است و به همین دلیل می‌تواند باعث بهبود آسیب دیدگی‌های شما گردد.

چطور از عسل برای زخم های خود استفاده کنیم

همانطو که در بالا هم اشاره کردیم اگر زخم یا سوختگی شما شدید و یا مزمن است مثل زخم پای دیابتی حتما و حتما قبل از استفاده از عسل برای بهبود زخم خود با یک پزشک مشورت کنید.

بهتر است در موارد حاد برای اولین پانسمان خود به یک کلینک تخصصی مراجعه کنید چرا که میزان استفاده از عسل و هچنین نحوه پانسمان می‌تواند در فرآیند بهبود زخم موثر باشد.

استفاده از عسل برای بهبود زخم در خانه

اگر به هر دلیل قصد دارید پاسمان عسل خود را در خانه و برای زخم‌های نه چندان عمیق انجام دهید به نکات زیر توجه کنید.

• قبل از شروع پانسمان به منظور جلوگیری از آلودگی حتما دست‌های خود را بشویید و همچنین از گاز استریل و پنبه بهداشتی استفاده کنید.
• برای اینکه پانسمان بهتری داشته باشید و از آغشته شدن سایر نقاط بدن و لباس خود با عسل جلوگیری کنید بهتر است ابتدا پانسمان را به عسل آغشته کنید و سپس آن را در قسمت آسیب دیده قرار دهید.
• همچنین می‌توانید از پانسمان‌های آغشته به عسل که در داروخانه‌ها نیز موجود است استفاده کنید. عسلی که در این پانسمان‌ها استفاده شده است استریل شده است و می‌توانید از آن برای هر زخمی استفاده کنید.
• همانطور که گفتیم زمانی که عسل در معرض زخم قرار می‌گیرد به مرور خواص فیزیکی و شیمیایی خود که باعث بهبود زخم می‌شود را از دست می‌دهد. در نتیجه زمانی که پانسمان از ترشحات زخم اشباع شد آن را تعویض کنید. توجه داشته باشید در مراحل اولیه زخم، نیاز است پانسمان زود به زود تعویض شود اما به مرور و با بسته شدن زخم نیاز به تعویض نیز کمتر می‌شود.
• توجه داشته باشید که روند بهبودی با عسل ممکن است کمی طول بکشد و نیاز باشد این پانسمان را به مدت یک هفته یا بیشتر انجام دهید تا بهبودی کامل حاصل شود.
• برای استفاده از عسل برای بهبود جای زخم و بخیه نیاز نیست پانسمان به سرعت تعویض شود چرا که در این حالت زخم ترشحی ندارد و می‌توانید روزی یک‌بار پانسمان را تعویض کنید.

عوارض احتمالی استفاده از عسل برای زخم

اگر چه عوارض پانسمان زخم ها با عسل بسیار نادر است اما به هر حال همیشه این احتمال وجود دارد که به خاطر گرده‌های گل موجود در عسل استفاده از آن باعث واکنش‌های آلرژیک در افراد شود.

علائم زیر می‌تواند نشان دهنده واکنش آلرژیک به عسل باشد.

• سرگیجه
• تورم شدید
• حالت تهوع
• سوزش
• مشکل در تنفس

توجه کنید که در صورت مشاهده‌ی هر یک از این عوارض به سرعت عسل را از ناحیه آسیب دیده پاک کنید و در صورت تداوم علائم حتما به پزشک مراجعه کنید.

ممنون می‌شویم اگر شما هم تجربه‌ای از استفاده عسل برای زخم های خود دارید با ما و دیگر دوستان به اشتراک بگذارید.